2. M/V/X op de werkvloer

2.1. Context

In bedrijfscontext staan de woorden gendergelijkheid en genderbalans voor een evenredige vertegenwoordiging van mannen en vrouwen in alle niveaus en afdelingen van de organisatie. Bedrijven en organisaties die het opnemen in hun beleid ondervinden dat dit tal van positieve effecten heeft op vlak van:

• talenten aantrekken en behouden
• efficiënter en innovatiever werken
• markt- en klanteninzicht
• imago
• financiële resultaten

Toch is er, ondanks deze voordelen, nog onvoldoende samenwerking tussen mannen en vrouwen. Onder andere genderstereotypering (vrouwen in vrouwenberoepen, mannen in mannenberoepen), het glazen plafond (of het labyrint) voor vrouwen, de dubbele belasting van vrouwen (combinatie werk en gezin) en een gebrek aan roldoorbrekende voorbeelden zorgen ervoor dat gendergelijkheid verre van bereikt is.

Hieronder ontdek je enkele ideeën en tools waarmee je aan de slag kan om gendergelijkheid op de werkvloer te promoten.

2.2. Zelf aan de slag

1. Bekijk je eigen genderbalans

Sensibiliseren voor gendergelijkheid, dat is allemaal goed en wel. Maar neem vooraf sowieso je eigen team en organisatie eens onder de loep. Practice what you preach. Zitten de verdelingen tussen mannen en vrouwen juist? Kan je die nog verbeteren, met kleine of grote aanpassingen? Welke impact heeft de huidige balans?

Hoe beleven de mannen en vrouwen in je organisatie de evenwichtsoefening tussen arbeid en privéleven? Bekijk je beroepen door een stereotyperende bril (bv. ingenieurs zijn altijd mannen)? Je zal zien: er is meer dan voldoende stof tot zelfreflectie.

Via de tabellen die je hier vindt, kan je op objectieve wijze de diversiteit binnen een organisatie in kaart brengen. Dit kan de bewustwording over de man-vrouwverhoudingen in de organisatie stimuleren. Veronderstellingen komen immers niet altijd overeen met de werkelijkheid. Deze cijfers en gegevens kunnen ook belangrijk zijn om het management van de organisatie te overtuigen van een eventuele genderproblematiek.

2. Bekijk gender als meer dan een agendapuntje

Komt er een meeting aan? Maak van de genderbalans of diversiteit binnen je bedrijf dan geen agendapunt dat ergens achteraan wordt weggemoffeld. Het is al iets beter om het bij een van de eerste agendapunten te plaatsen. Maar nog veel beter, is om gender niet als een apart topic te zien, maar als deel van een geïntegreerde aanpak.

Nodig ook eens mensen uit die minder vertrouwd zijn met conferenties, seminaries, … over gender. Ze hebben een frisse blik en mogelijk delen ze de besproken genderthema’s met hun netwerk.

Je kan gender ook introduceren als gespreksonderwerp tijdens de koffiepauze of lunch. Gooi de knuppel eens in het hoenderdok met een van de leuke affiches die je hier kan vinden.

3. Weet waarover je praat

Hieronder vind je gerichte tips voor een aantal belangrijke genderthema’s.

Maar bekijk ook zeker deze inspirerend filmpjes van:
• Eleanor Tabi Haller-Jordan tijdens haar TED talk in Zürich
• Susan Colantuono
• Stephanie Shirley

Feedbackbeleid en evaluatie
Als werkgever doe je er goed aan om de nodige aandacht te schenken aan functionerings- en evaluatiegesprekken. Die zijn immers heel belangrijk voor je werknemers. Hou daarbij best deze gendertips in je achterhoofd.

Motiverings-, beloningsbeleid en doorstroom
Een motiveringsbeleid gaat over meer dan loonbeleid en de visie van het bedrijf over extralegale voordelen. De wijze waarop promoties worden toegekend en de manier waarop mensen kunnen doorstromen is evenzeer van kapitaal belang. Tegelijkertijd moeten natuurlijk ook strategieën worden uitgedacht om werknemers blijvend te motiveren. Je leest er hier meer over.

Leiderschap
Vanuit het standpunt van gender bekeken, dekt leiderschap een dubbele lading. Enerzijds moet het management oog hebben voor gender binnen de organisatie. Anderzijds moeten er zeker aan vrouwen meer kansen gegeven worden om door te stromen binnen de organisatie. Wil je weten hoe je dat kan aanpakken? Hier vind je alvast enkele tips.

Instroom en selectie
Waarom eigenlijk streven naar een gelijkwaardige instroom van mannen en vrouwen in de organisatie? Simpel, omdat een (meer) evenredige verdeling van mannen en vrouwen een meerwaarde betekent voor een bedrijf. Ook economisch. Hier vind je tips voor het opstellen van vacatures, voor een goed selectie-interview en aanbevelingen voor een genderneutraal en divers rekruteringsproces.

Loon- en loopbaankloof
Dat de loonkloof nog steeds een feit is, bewijst deze informatie van de Europese Commissie. Ook op www.loonwijzer.be vind je informatie over de loon- en loopbaankloof tussen mannen en vrouwen. Daarnaast kan je er via de salarischecker jouw eigen loon vergelijken met dat van beroepsgenoten.

Man-vrouwbalans
Stereotypen werken steeds sterk door op de arbeidsmarkt. Getuige hiervan is dit filmpje. De rollen die worden opgenomen in het huishouden zijn eveneens vrij stereotiep, en dat heeft zijn invloed op hoe vrouwen zich gedragen op de arbeidsmarkt. De Nederlandse campagne “Wie doet wat?” vroeg hiervoor de nodige aandacht.

Maak gebruik van ambassadeurs/rolmodellen om je boodschap kracht bij te zetten. Hierbij een aantal criteria waaraan je ambassadeur/rolmodel moet voldoen:
o Iemand met credibiliteit
o Iemand die doet wat hij/zij predikt (walk the talk)
o Iemand waarmee men zich kan vereenzelvigen en respecteert
Men kan inspiratie vinden bij de Womedaward, op de databank van genderexperten of op de filmpjes van Dochters van Venus.

4. Pas je taal aan …

… zodat die gendersensitief is
Eén beeld zegt meer dan duizend woorden, maar één woord kan ook al erg veelzeggend zijn. En al zeker als het een verkeerd woord is. Let dus altijd op het genderaspect in je taalgebruik. Klanten, leveranciers, sollicitanten, partners hechten er hoe dan ook belang aan.

Een voorbeeld: beroepsnamen. Die kunnen erg gevoelig liggen. De meeste beroepsnamen zijn mannelijk. En ook al gebruiken we ze voor zowel mannen als vrouwen, ze blijven een tikje rolbevestigend. Voor ieder beroep een vrouwelijke naam bedenken, zou weinig praktisch zijn. Bovendien zou dat het verschil tussen mannen en vrouwen extra benadrukken.

Neutrale beroepsnamen dragen kortom de voorkeur uit. Mannelijke beroepsnamen zonder bijklank kunnen behouden blijven. Uitgesproken vrouwelijke beroepsnamen vervang je best door neutralere. Twee voorbeelden: ‘poetshulp’ en niet ‘poetsvrouw’, ‘administratief bediende’ en niet ‘secretaresse’...

Ons taalgebruik lijkt sowieso in die richting te evolueren. ‘Dokter’, bijvoorbeeld, klinkt niet langer nadrukkelijk mannelijk. Het woord verwijst nog louter naar een beroep. Wié het beroep uitoefent, lijkt er niet in door te klinken.

Stel je een vacature op? Vermijd dan dat de functiebeschrijvingen de vacature onbewust in de richting van mannelijke of vrouwelijke sollicitanten sturen. Tussen de regels door kunnen namelijk opvattingen over mannen en vrouwen in de tekst sluipen, die sollicitanten van één sekse aantrekken.

Wil je leren hoe je beroepsnamen kiest en hoe je beroepen juist moet omschrijven? Neem dan eens deze handleiding van GECO door.

Klaar voor klare taal
Klaar voor klare taal pakt het genderprobleem aan door organisaties en scholen te wijzen op het belang van taal. Vaak zijn teksten gekleurd waardoor ze meer of minder aanspreken bij vrouwen. Door hiermee rekening te houden, kan je al heel wat gendervalkuilen ontwijken. Lees meer.

5. Gebruik gender in je beeld

Gebruik je beeld voor advertenties, vacatures, communicatie- of reclamedoeleinden? Geef de lezers dan de juiste indruk door rekening te houden met gender en een juist beeld te scheppen.

Laat de clichés even voor wat ze zijn en communiceer eerlijk, duidelijk en respectvol. Vrouwen zijn belangrijk in de keuzes voor allerlei producten en verdienen dus ook vanuit een puur zakelijk perspectief de nodige - en niet stereotype - aandacht.

Hieronder vind je enkele goede voorbeelden. Maar eerst volgen checklistgewijs enkele aandachtpunten rond genderneutraliteit.

1. Personages

• Toon mannen en vrouwen van alle leeftijden, afkomst en met of zonder handicap.
• Stap af van de stereotiepe rolpatronen, zoals de verleidelijke secretaresse of de onhandige vader die geen kaas heeft gegeten van het huishouden.
• De rolverdeling is belangrijk. Breng je twee werknemers in beeld, let er dan op dat beide geslachten vertegenwoordigd zijn. Anders wek je de indruk dat het beroep alleen voor mannen of vrouwen geschikt is.
• Werden de rollen evenwichtig onder mannen en vrouwen van uiteenlopende origine verdeeld?

2. Taalgebruik

• Neem alle zaken in acht die hierboven vermeld staan in de handleiding van CO.BR.A. Worden de correcte beroepsnamen gebruikt? Wordt hij/zij correct gebruikt? Enzovoort.
• Interviewen doe je het best op ‘ongekleurde’ wijze. Praat dus op dezelfde manier met, bijvoorbeeld, een vrouwelijke verpleegkundige als met een mannelijke.
• Stelt de interviewer neutrale vragen in plaats van ‘leidende vragen’? Een vraag als ‘hoe staat het met de genderbalans in het bedrijf?’ zal correcter beantwoord worden dan een vraag zoals ‘hoeveel problemen ontstaan er door de ongelijke verhouding tussen mannen en vrouwen?’.
• Is de woordkeuze van de commentaarstem genderneutraal?

3. Scenario

• Welke aspecten van het beroep komen aan bod? En wie komt in beeld?
• Wordt een technisch aspect belicht, breng dan ook vrouwen in beeld. Laat, omgekeerd, ook mannen in beeld komen wanneer het over, bijvoorbeeld, verzorging gaat. Zo vermijd je stereotypering.
• Wordt evenveel aandacht besteed aan de verzorgende, sociale en ondersteunende aspecten van het beroep als aan de technische, fysieke en materiële?
• Worden mannen en vrouwen niet al te zeer ‘gelinkt’ aan bepaalde aspecten van het beroep?

4. Montage

• Hou rekening met de volgorde waarin personages in beeld komen. De eerste werknemer die in beeld komt, geeft de norm aan. De tweede wijkt ervan af.
• De achtergrondmuziek kan ook stereotyperen. Bijvoorbeeld wanneer je mannelijke werknemers begeleidt met een stevig rocknummer, en vrouwelijke met een rustiger pianostuk.
• Een beroepsfilmpje illustreert idealiter de arbeidsdeelname van mannen én vrouwen. Maar uiteraard moet het in de eerste plaats een correct beeld van de situatie op de werkvloer bieden.

Dochters van Venus
Dochters van Venus was een docureeks waarin op een realistische manier getoond wordt welke mogelijkheden en moeilijkheden vrouwen voor en tijdens hun loopbaan tegenkomen. Vijftien getuigen, met verscheiden sociale en professionele achtergrond, vertelden over hun persoonlijke geschiedenis. Vitaya zond de reeks in het voorjaar van 2008 uit. Met dit project wilden Vitaya en Markant vrouwen op weg helpen in hun professionele loopbaan. Lees meer.

Het werken zoals het is
Het werken zoals het is wil mannen en vrouwen sensibiliseren en motiveren aan de hand van goede voorbeelden. Deze werden verzameld op video. De doelgroep bestaat uit werkzoekende vrouwen & mannen, trajectbegeleiders en zorgverstrekkers. Lees meer.

Vrouwelijk ingenieur
Via een aantal portretten van mannelijke en vrouwelijke ingenieurs wordt het stereotype beeld van dit beroep doorbroken.

6. Gebruik humor en emoties

Maak gebruik van humor en emoties (zoals angst, geluk, …) om meer aandacht en betrokkenheid te creëren.

Humor is een krachtige vorm van communicatie, maar hou er rekening mee dat verschillende mensen een verschillend gevoel voor humor hebben. Dit hangt af van individuele, politieke en culturele verschillen. Zorg er bovendien voor dat de gebruikte humor niet kwetsend is en stereotypen niet versterkt.

Enkele geslaagde voorbeelden:

• Equal Pay Day - België
• Rent a man now - België
• Close the Gender Pay Gap - Europese Commissie
• Zullen Jack en Jessica dezelfde carrièremogelijkheden krijgen? - Europese Commissie
• Office jungle - BBDO Zweden

2.3. Tot slot nog dit…

‘Geef vrouwen hun verdiende loon’. Dat was de baseline van Speak up for equal payday, een pittige campagne die de loonkloof tussen man en vrouw sterk onder de aandacht bracht. Bekijk het filmpje op de website en kom te weten wat vrouwen echt willen. Op de pagina ‘downloads’ vind je een aantal oneliners die je kan downloaden (bv. om als nieuwe profielfoto te gebruiken).